Yunan mitolojisinde bir Titan vardır. Hesiodos’un Theogonyasından ve Aiskhylos’un tiyatrosundan tanırız onu. O, zincire vurulmuş Prometheous’tur. Biz bu yazımızda Aktiffelsefe Kültür Yayınlarından çıkmış ‘Kahramanın İzinde’ adlı eserden aldıklarımızla onu anlatmaya çalışacağız.
İnsanlara duyduğu derin sevgi ve merhamet sonucu tanrılardan ateşi çalmıştır Prometheous. Böylece insanlığa maddi anlamda ateşi, sembolik anlamda da zihni hediye etmiştir.
Ezop masallarına göre Prometheous insanları topraktan yoğurarak meydana getirmiştir. Bu semavi dinlerin insanın topraktan yaratılışı hikayesine benzerlik göstermektedir. Fakat Prometheous’un yaptığı şey bir yaratım değil sadece şekillendirmedir.
Prometheous’un ismi önce anlamına gelen Pro kelimesi ve zeka ile ilişkili olan Metis kelimesinin birleşiminden meydana gelir. Anlamı önceden görme, bilmedir ve dolayısıyla titanın en önemli özelliklerinden birisi kahin olmasıdır. Prometheous’un karakteri hilebaz bir yapıya sahiptir. Fakat bu hilebazlık kötü niyetle ortaya konmuş bir oyun değildir. “İçerisinde nükte barındıran zeka kıvraklığı ve yasayı yasanın bilincine sahip olan kişinin çiğnemesi şeklindedir.” Yani Prometheous yasanın bilincinden yoksun herhangi bir isyankar değildir o, yasanın doğasını bildiği için onu değiştirebilendir.
İnsanlık için hileye başvuran Prometheous’un ilk olayı Zeus’a sunulan kurban olayıdır. Kurban edilen öküzün etlerini ve kemiklerini ikiye ayıran Prometheous bir tabağın altını kemiklerle doldurup üstünü yağlı etlerle kapatmıştır. Diğerine ise tam tersini yapmıştır. Zeus kendisine ikram edilen tabaklardan üstü yağlı et olanı seçmiş diğerini insanlar için göndermeyi kabul etmiştir fakat Prometheous’un hilesi daha sonra ortaya çıkmıştır. Zeus’un seçtiği tabağın alt tarafı kemiklerle dolu iken insanlara giden tabağın altı etli ve yağlı kurbanla doludur. Bu yüzden Zeus Prometheous’un kurnazlığına karşılık insanlığa ateşi bahşetmemiş ve onu yalnızca tanrıların dünyasına saklamakta ısrarcı olmuştur.
İnsanlığın ateşten mahrum kalması ilkel durumdan hiç çıkamamalarına neden olmuştur. Zira ateş şekillendirme için yemek için ya da başka birçok maddi eylem için gerekmektedir öte yandan ateş, zihni temsil etmekte ve zihni olmayan insan yok olmaya mahkum olmaktadır. Bu yüzden Prometheous ikinci kurnazlığını da tanrıların elinden ateşi alarak yapmıştır. Prometheous’un bu eylemi Zeus nezdinde cezasız kalmayacaktır. Fakat önceden görme yeteneğine sahip olan Prometheous kendisine verilecek olan cezayı da önceden bilmektedir buna rağmen ateşi çalması sonucu düşünülmemiş gözükara bir eylemden ziyade bir fedakarlıktır. İnsanlığın zihinsel gelişiminin ve evrimleşerek özgürleşmesinin bedeli olarak kendi özgürlüğünü feda etmiştir. Bu fedakarlığında bilgelik basiret ve sağduyu ile verilmiş bir karar ve cesaretle gerçekleştirilmiş bir eylemin izleri okumaktadır.
Prometheous’un cezası tek başına kayalıklara zincirlenmek ve her gün karaciğerinin bir karga tarafından yenmesidir. Ciğerini her gün bir karga yer ve ertesi gün ciğeri yenilenir ve karga onu tekrar yer. Prometheous’un tecrübesi acının çektiği ceza kadar onun geleceğini bilmesinden kaynaklandığıdır. Bu yüzden insanlığı kendi tecrübesinden damıttığı farklı bir güçlükten kurtarmıştır kişinin kendi geleceğini bilmesi yeteneğine insanların elinden almış ve onun yerine insanlığa kör umutlar bırakmıştır Bu yüzden insanlar ölümlü doğalarına rağmen ölecekleri zamanı ve başlarına gelecek olayları bilmediklerinden içlerindeki umutlarla çok daha nitelikli bir yaşam imkanına sahip olmuşlardır.
KAYNAKÇA:
Günçel F. B. (2023) Kahramanın İzinde-Arketipin İzinde:Prometheus. Aktiffelsefe Kültür Yayınları: Eskişehir
Doğu ve batı felsefelerini ve kültürlerini incelediğimiz felsefe seminerlerimize katılmak isterseniz de buraya tıklayarak ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz. Bu arada seminer konularımızı incelemek için Felsefe Seminerleri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.